De Muiderbergse componist Carl van Reenen vult zijn Carte Blanche in deze Passietijd met toepasselijke muziek. Hij speelt de wereldpremière van een eigen werk: ‘La Tentation de Saint Antoine’ op teksten van Gustave Flaubert, gevolgd door liederen van Enrique Granados. Tot slot klinkt het ontroerende ‘Stabat Mater’ van Pergolesi. Sopraan Charlotte Houberg en mezzospopraan Ellen van Beek worden door Carl op de vleugel begeleid.
Inhoudelijk gaat dit programma van de zoekende, gekwelde Man, bezig met zijn zielenheil, naar de Vrouw, die lijdt om de liefde, om dan bij de Moeder uit te komen die huilt om haar zoon.
In de taal gaan we van het Frans dat een sterk verbasterde versie van het Latijn is, naar het Spaans waarin de oude taal veel meer puur is overgeleverd. Om dan bij het 13e-eeuwse Latijn van het Stabat Mater uit te komen. Ook in muzikaal opzicht gaan we terug in de tijd.
Dit zegt Carl over zijn nieuwe compositie
‘ Het toneelstuk La Tentation de Saint Antoine (De verleiding van de heilige Sint Antonius) van Gustave Flaubert gaat over de kwellingen en verleidingen die Antonius ondergaat, voor hij heilig wordt. Het is een gek stuk, vol bizarre beelden, fantastische opsommingen met als conclusie: De dood is een illusie, die de continuïteit van het leven maskeert.
Ik werd geraakt door de taal van het boek en besloot er een koorwerk op te schrijven. Uiteindelijk is het een stuk voor twee vrouwenstemmen en piano geworden. Mijn uitgangspunt is dat taal een muzikaal begrip is. De klank en de betekenis van de woorden zijn muzikale bouwstenen. De muzikale opbouw is belangrijk, de opbouw van het verhaal van Saint Antoine heb ik losgelaten. Toch hoop ik dat de luisteraar iets van de kwellingen en de uiteindelijke verlossing van Saint Antoine zal meevoelen. ‘
Uit de ‘Tonadillas en estilo antiguo’, 12 liederen in oude stijl, van de Spaanse componist Enrique Granados, zingt Charlotte Houberg de liederen: Amor y odio, (Liefde en haat) en El Mirar de la Maja (de blik van de Maagd). Daarna zingt Ellen van Beek: Oh muerte cruel! (Oh wrede dood!) en Ay majo de mi vida, (Oh liefde van mijn leven)
Het Stabat Mater is een van de beroemdste middeleeuws Latijnse gedichten over de Moeder Gods in haar smart om de gekruisigde Christus. Het is genoemd naar de beginwoorden van het gedicht, Stabat mater dolorosa (De moeder stond bedroefd) waarschijnlijk omstreeks 1300 geschreven door Jacopone da Todi.
Het Stabat Mater van Giovanni Battista Pergolesi dateert uit 1736. In heel Europa trok zijn Stabat Mater veel belangstelling. Andere componisten zoals Johann Sebastian Bach gebruikten thema’s uit het werk, zoals indertijd wel vaker gebeurde. Bach nam het als basis voor het motet Tilge, Höchster, meine Sünden, BWV 1083. Waarschijnlijk heeft Pergolesi het Stabat Mater met tussenpozen geschreven. Het slotduet schreef hij op zijn sterfbed. Pergolesi had tuberculose waaraan hij op 26-jarige leeftijd stierf.
Pergolesi koos voor een intieme bezetting: De (destijds mannelijke) solostemmen – sopraan en altus – worden begeleid door twee violen, altviool en continuo. Carl speelt het klavieruitreksel van de strijkerspartituur.
Bekijk het programma
Programma
Carl van Reenen, piano
Charlotte Houberg, sopraan
Ellen van Beek, mezzosopraan
Carl van Reenen
La Tentation de Sant Antoine
(De verleiding van de heilige Antonius)
teksten van Gustave Flaubert
Enrique Granados (1967 – 1918)
Uit de ‘Tonadillas en estilo antiguo’, 12 liederen in oude stijl (1910)
op teksten van Fernando Periquet
– Amor y odio, (Liefde en haat)
– El Mirar de la Maja (de blik van de Maagd)
– Oh muerte cruel! (Oh wrede dood!)
– Ay majo de mi vida, (Oh liefde van mijn leven)
pauze
Giovanni Battista Pergolesi (1710 -1736)
Stabat Mater (1736)
- Stabat Mater Dolorosa
- Cuius Animam Gementem
- O Quam Tristis et Afflicta
- Quae Moerebat et Dolebat
- Quis est Homo
- Vidit Suum Dulcem Natum
- Eia Mater Fons Amoris
- Fac, ut Ardeat cor Meum
- Sancta Mater, Istud Agas
- Fac ut Portem Christi Mortem
- Inflammatus et Accensus
- Quando Corpus Morietur
Lees meer over de musici
De musici
Carl van Reenen
Componist en pianist Carl van Reenen studeerde piano in Amsterdam bij Jan Wijn. Hij treedt op in verschillende kamermuziekensembles en hij begeleidt zangers. Verder werkt hij aan het Utrechts Conservatorium als co-repetitor en docent repertoire-studie. Eerder speelde hij opera-fragmenten op een cruise-schip, trad hij op in toneelstukken en speelde hij filmmuziek. Hij speelde key-board in verschillende producties van Joop van de Ende. Ook schreef en regisseerde hij kindermusicals. Carl is ook dirigent. Hij leidt het Zwols Symfonieorkest. In 2009 dirigeerde hij de door hemzelf samengestelde opera Lisettes Rache oder Der Onkel aus Chicago, gebaseerd op muziek van Mendelssohn.
Bij Concert aan Zee kreeg hij al eerder Carte Blanche. De eerste keer bracht hij het muziektheaterstuk “L’histoire du Soldat” van Strawinsky. In 2015 speelde hij de pianoversie van Mussorgsky’s “Schilderijententoonstelling” en een aantal uitdagende stukken met klarinettiste Celeste Zewald, In 2016 presenteerde hij de mooiste pianotrio’s. In 2017 verraste hij met gevarieerd programma met KCO-violiste Sjaan Oomen en mezzosopraan Ellen van Beek.
Ellen van Beek
Mezzosopraan Ellen van Beek is opgegroeid in Azië (China & Taiwan), waar zij al op jonge leeftijd kennis heeft gemaakt met diverse culturen. Bij terugkeer in Nederland is zij aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU) bij Henny Diemer gaan studeren en participeerde zij in de operaklas onder leiding van Monique Wagemakers. Na haar afstuderen heeft Ellen zich verbonden aan Operastudio Nederland, waar zij zich tevens heeft verdiept in bewegingsleer (acrobatiek, mime). Op dit moment wordt Ellen gecoacht door Margreet Honig.
Al tijdens haar studie aan de HKU deed Ellen opera- ervaring op in rollen als Messagiera uit Monteverdi’s opera Orfeo en de Dritte Dame in Der Zauberflöte van Mozart. Al snel daarna werd zij gevraagd door The Bangkok Opera in Thailand voor zowel het vervullen van de rol Benjakai in de wereldpremiere van Ayodhya door de componist Suchartikul, als de rol van Lucretia in The Rape of Lucretia van Britten. Na dit succesvolle internationale debuut volgden uitnodigingen van het toenmalige Resident Artist Programme (RAP) van de Nederlandse Reisopera voor de rol van Moeder & Vrijdag in de opera Robinson Crusöe van Offenbach (Oerol Festival) en Tisbe in La Cenerentola van Rossini. Meer recentelijk heeft zij de rollen van Mercédès in de opera Carmen van Bizet, Wellgunde in Das Rheingold van Wagner (met voorstellingen op een vrachtschip), Dorabella in Così fan Tutte van Mozart en Der Trommler in Der Kaiser von Atlantis van de componist Ullmann vervult. Naar aanleiding van haar rol in Das Rheingold ontving Ellen een stipendium van het Wagnergenootschap Nederland.
Ellen haar podiumervaring reikt echter verder dan operaproducties alleen. Niet alleen een samenwerking met Toneelgroep Amsterdam, maar ook met de Rotterdamse Operadagen hebben tot bijzondere theatervoorstellingen (op locatie) geleid. Een hoogtepunt vormt de productie Vrouwen, Liefde, Leven. Deze door Ellen en Klaus Bertisch (dramaturg van de Nationale Opera &Ballet) gecreëerde solovoorstelling, gebaseerd op de gelijnamige liederen van Schumann, is een mystieke hommage aan de ontwikkeling van een jong meisje. Wegens succes is deze productie reeds in geheel Nederland in reprise gegaan. Nóg oncoventioneler was de productie onder de naam Persona (premiére op het Grachtenfestival), waarin Ellen haar rol zwijgende acteerde. Hiermee heeft zij zich, naast zangeres, ook als actrice en sterke toneelpersoonlijkheid gevestigd.
Tot slot is ook oratorium- en symfonisch repertoire, met werken van Bach (Matthäus Passion) tot Wagner (Wesendonck Lieder), Ellen niet onbekend. Daarnaast vormt zij al jaren een kamermuziek duo met pianiste Aafje van Gemert.
Charlotte Houberg
Charlotte Houberg (1991), sopraan, heeft haar bachelor- en masterstudie op het Koninklijk Conservatorium Den Haag cum laude afgesloten. Ze krijgt coaching van Rosemary Joshua.
In 2012 zong ze de rollen van L’Amour (Cadmus et Hermione – Lully) tijdens een productie van het Utrechts Conservatorium en Zerlina (Don Giovanni – Mozart) tijdens het Grachtenfestival. In 2014 zong ze Bess (Porgy & Bess – Gershwin) met het Gelders Orkest in het Concertgebouw, TivoliVredenburg, en op het Grachtenfestival. Bij de Nederlandse Opera & Ballet heeft ze de rol van Eerste Heks bij de wereldpremière van The Theater of the World van Louis Andriessen, o.l.v. Reinbert de Leeuw met het ASKO|Schönberg ensemble in mei 2016 in Los Angeles en in juni in Carré Amsterdam vertolkt. In januari 2017 heeft Charlotte de rol van Frasquita (Carmen – Bizet) op zich genomen tijdens het nieuwjaarsconcert van het Rotterdams Opera Koor o.l.v. Ago Verdonschot in de Doelen, Rotterdam. In 2017 zong ze Mahler met het Utrechts Studenten Orkest en later ook met het Crea Orkest en Amsterdams Studentenkoor in het Concertgebouw. Met laatstgenoemde is ze ook op tournee geweest naar Freising, Duitsland en Bologna, Italië. In september heeft ze met het Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. de nieuwe chefdirigent Lahav Shani op het 15e Veerhaven concert in Rotterdam een Russische programma gezongen. Samen met pianist Felix Justin heeft ze een liedrecital in de Kleine Zaal van het Concertgebouw gegeven.
Charlotte heeft een tournee door Nederland gemaakt met Sinfonia Rotterdam: een finaleprijs die ze won tijdens het SJMN Concours 2011. Ze zong solo met het Gelders orkest, Zuid-Holland Symfonie Orkest, CREA orkest en Philips Symfonie Orkest. In Amman, Jordanië, heeft ze o.l.v. Vincent de Kort Miroir de Peine van H. Andriessen in het Romeins Amfitheater laten horen met het Amman Orchestra.
Ze is veelgevraagd voor kamerconcerten en heeft verschillende liedrecitals gegeven in o.a. de kleine zaal van het Concertgebouw, Muziekgebouw aan ’t IJ, Stedelijk Museum Amsterdam, Hermitage Amsterdam en de Stadsschouwburg Utrecht. Naast opera en lied is ze ook een veelgevraagde soliste voor oratoria (o.a. Mattheus Passie en Weihnachtsoratorium van Bach, Requiem van Faure en Mozart, Brahms Deutches Requiem, Handel’s Messiah en het Stabat Mater van Dvorak).
Charlotte heeft masterclasses gevolgd van o.a. Rudolf Jansen, Meinard Kraak, Cynthia Hofmann, Henk Neven, Hans Eijsacker, Claudia Visca, Angelika Kirschschlager, Claron McFadden en Ed Spanjaard.
Charlotte was te gast bij het tv-programma ‘De Tiende van Tijl” en “Proefkonijnen”. Ook was ze op de tv te zien tijdens het Grachtenfestival 2013 voor NTR Podium Live. Ze was meerdere malen te gast op NPO Radio4.